Merak Ettikleriniz
Ortodonti;kelime anlamı olarak düzgün diş anlamına gelse de ,diş düzensizliklerinin ( malokluzyon) yanı sıra yüz ve çenelerin gelişim bozukluklarının düzeltilmesi ile de ilgilenen diş hekimliği dalıdır.
Ortodontik tedavinin temel amacı iyi bir kapanıştır. Bu da düzgün olarak sıralanmış dişlerin karşı çenedeki dişlerle uyumlu olmasıdır. İyi bir kapanış; ısırma, çiğneme ve konuşmayı kolaylaştırır.
Bir diğer önemli amacı ise kalıcı bir ağız sağlığı oluşturmaktır. Düzensiz dişler daha zor temizlendiği için yüzeylerinde yiyecek artığı birikebilir ve bu nedenle daha çabuk çürüyebilirler. Dişlerin düzeltilerek daha kolay temizlenebilir hale gelmeleri, daha iyi bir ağız sağlığı için gereklidir.
Ayrıca ortodontik tedaviler, kapanışın iyi olmadığı ağızlarda, ileri dönemde dişeti ve alveol kemiğinde meydana gelen gerilimin yol açabileceği olası dişeti hastalıklarını ve kemik kaybını da en aza indirmeye yardım eder.
Hiçbir problem olmasa dahi 6-7 yaşında her çocuk bir ortodontist tarafından kontrol edilmesi gerekir. Bu kontrollerde;
Çocuğun çene - iskelet gelişimi
Dişsel gelişimi ve diş dizimi
Gerektiğinde ortodontik tedaviye başlama zamanı belirlenir
Anormal durumun erken tespit edilmesi önemlidir çünkü bazı ortodontik problemler erkenden teşhis edildiğinde tedavisi de çok daha kolay olmaktadır. Gelecekte komplike ve maaliyetli tedavi olma olasılığı azalabilir. İskeletsel bozukluklar çocuğun büyüme dönemi bitmeden çözülebilir.
Eğer bu yaştaki çocuğunuzda ortodontik açıdan problem yoksa bile yılda 1-2 kez kontrollere gelmeye devam etmelidir.Bu yaşlarda yapılan ortodontik tedaviler hem koruyucu tedavi, hem de fonksiyonel ortodontik tedavidir ve çene gelişimine müdahale edilebildiği dönemlerdir. Ayrıca sürekli dişlerin sürmelerine rehberlik edilir.
Ortodontik tedavi daha çok çocuklarla bağdaştırılsa da günümüzde ise ortodontik hastaların yaklaşık yüzde otuzu erişkin bireylerden oluşmaktadır. Yaş, ortodontik tedavi için değerlendirilecek bir kriter değildir.Eğer, iskeletsel bir problem yoksa ve sadece dişlerde çapraşıklık varsa bu bozukluklar, her yaşta ortodontik tedavi ile düzeltilebilir.
Hastanın yaşı sadece hareketin ve tedavinin süresini etkiler. Ancak, iskeletsel bir sorun varsa, ergenlik döneminin sonuna kadar bu bozuklukların tedavisi ortopedik tedavi yaklaşımları ile düzeltilebilir.
Yetişkin dönemde ise bu tarz iskeletsel sorunlar, ortognatik cerrahi operasyonlar ile beraber yürütülen ortodontik tedavi ile düzeltilebilir. Böyle vakalarda bir çene-yüz cerrahı ile ortodontist işbirliği yaparak çalışırlar ve ağır bir anomaliyi birlikte düzeltebilirler.
Bazı alışkanlıklarımız ya da bilinçsiz davranışlarımız da dişlerimizin düzgün dizilmesine engel olabilir.Uzun süre tekrarı halinde ortodontik tedaviye ihtiyaç duyulan problemler;
- Parmak emme: Alışkanlık 3 yaşından önce terk edildiğinde herhangi bir probleme sebep olmamaktadır.
- Diş sıkma, tırnak yeme, kalem ısırma:Ön diş dizisinin dizilimini etkiler.
- Süt dişlerinin erken kaybı:Sonradan sürecek daimi dişler için yer tutuculuk yapamayacağından çapraşılığa sebep olur.
- Dişeti problemlerine bağlı diş düzensizlikleri
- Diş kaybına bağlı olarak meydana gelen düzensizlikler
- 20 yaş dişlerinin öndeki dişleri sıkıştırmasına bağlı düzensizlikler
- Genetik olarak yatkınlık
- Hormonal düzensizlikler, sistemik hastalıklar
- Beslenme bozuklukları
- Ağızdan nefes alma: Üst damağın şeklini etkiler.
- Yalancı emzik kullanımı: Ön diş dizisinin dizilimini etkiler.
- Uyurken sürekli aynı tarafta yatmak
Koruyucu ve önleyici ortodontinin amacı; gelecekte bir ortodontik sorunla karşılaşmayı önlemek, olabildiğince diş teli tedavisi olmaya gerek kalmadan zamanında önlem alınmasını sağlamaktır.
Koruyucu ortodontik tedavi ile;
- Alt-üst çene ilişkisinin düzenlenmesi ile birlikte çocukta çene ile ilgili oluşabilecek olumsuz profilin engellenebilir.
- Sürekli dişler için boşlukların korunabilir.
- Sürekli dişlerde çekim ihtiyacının azaltılabilir.
- Çocukta parmak emme, yanlış yutkunma alışkanlıkları, yanlış dil alışkanlıkları gibi sorunlu alışkanlıkların bıraktırılabilir.
- Tedavide geç kalınmışlığın önlenebilir.
- Çocukların gelişim dönemlerinde kendilerine olan güvenlerinin kaybetmesi önlenebilir.
Ortodontik tedavi çeneler arası ilişkiyi düzenlemek için kullanılan ağız içi /ağız dışı apereyler ile hareketli olarak ya da diş dizilerini düzenlemek için dişler üzerine yapıştırılan braketlerle sabit olarak gerçeklerştirilebilir. Diş dizilerini düzenlemede invasalign denilen plaklardan da yararlanılabilinmektedir.
Hareketli apareyler, ağızda tutuculuğu kroşeler yardımıyla sağlanan, dişlere yapıştırılmadan kullanılan, hasta tarafından kolaylıkla takılıp çıkarılabilen apareylerdir. Hafif çapraşıklıklarda, bazı çene genişletme işlemlerinde, basit diş hareketlerinin sağlanmasında, yer tutucu olarak ya da pekiştirme apareyi olarak kullanılabilirler.
Bu apareyler, ağız dışından destek alan ortodontik tedavi gereçleridir. Hem dişleri hareket ettirmek amaçlı hem de çenelerin gelişiminin yönlendirilmesinde kullanılabilirler.
Fonksiyonel apareyler hastanın konuşma, yemek yeme, yutkunma gibi fonksiyonları sırasında oluşan kas hareketlerini kullanarak oluşan kuvvetlerle dişleri ve çeneleri hareket ettirerek düzgün bir ilişki sağlanmasına yardımcı olur. Takılıp çıkarılabilir tipleri olduğu gibi dişlere sabitlenen tipleri de mevcuttur.
Braket dişin üzerine yapıştırılan şeffaf ya da metalden yapılmış parçalardır. Dişlere kuvvet braketler üzerinden uygulanır. Braketlerin içinden dişleri harekete geçiren tel, üzerinde de telin brakete tutunmasını sağlayan lastikler bulunur. Temelde bu parçalarla dişlere istenilen kuvvet ve yön verilmiş olunur.
Metal Braketler :Ortodontik tedavilerde en çok kullanılan braket çeşitidir. Rahat sökülüp takılabilir. Diğer braketlere nazaran ekonomiktir.
-Damon Braketler: Bir metal braket çeşididir. 'Self Ligation' olarak bilinen ve telin braket içinde ileri-geri kaymasına izin veren bir sistemdir. Buna bağlı olarak tedavi süresini kısalltığı düşünülmektedir. Damon braketlerinde elastik ya da çelik (Ligatür) bağlar kullanılmaz, pahalıdır.
-Incognito (Lingual) Braketler:Yine bir metal braket çeşididir. Dişlerin iç tarafından yapıştırılan braket türüdür. Uygulaması güçtür. Estetik kaygılar nedeniyle tecih edilmektedir. Tedavi sırasında dili tahriş etmesi dezavantajıdır.
Altın Braketler: Doku dostu olup, anti-alerjiktir. Sökülmesi kolaydır. Ancak pahalıdır.
Porselen Braketler:Seramikten yapılan bu braketler şeffafdır ve daha az görünürler. Bu özelliklerinden dolayı yetişkin hastalarda ya da gençlerde çok tercih edilmektedir. Daha az görünmelerine rağmen metal braketlere göre daha kırılgan olmalarından dolayı kullanırken daha dikkatli olmak gerekir.
İnvisalign dişlere tel takılmadan uygulanan şeffaf bir aparat ile dişlerin olması gereken pozisyonuna getirme işlemidir.
Invisalign ile yapılan tedavi genel olarak 9-15 ay arası sürer ve bu sürede 18 ila 30 Invisalign kullanılır.Plaklar 3 boyutlu özel bilgisayarlı sistemler yardımıyla diş yapınıza birebir uygun olarak modellenir.
Şeffaf düzeltici yaklaşık 2 hafta boyunca takılır. Bu süre içerisinde düzeltici sadece yemek yerken, bir şey içerken ya da diş fırçalarken çıkartılmalıdır.Yaklaşık iki hafta sonrasında yeni bir düzeltici takılır, bu yeni düzeltici ile eskisi arasında dişleri daha düzgün hale getirici küçük farklılıklar bulunmaktadır. Düzelticinin takılması dişlerin daha güzel gözükmesi için birer adımdır.
Tedavi süreci her 6 haftalık periyotlarla düzenli yapılan muayene sayesinde tekrarlanır.Tedavinin tamamlanma süresi, hastanın durumuna göre değişkenlik gösterebilir.
İyi bir ağız hijyeni ; diş çürüklerini, diş eti iltihablarını ve oluşabilecek diğer komplikasyonları önlemektedir. Bunun için hastalar yanlarında sürekli olarak diş fırçası bulundurmak zorundadır. Birşey yedikten sonra mutlaka dişlerini fırçalamalıdırlar. Diş tellerine zarar vermemek için kesinlikle yumuşak uçlu, küçük başlı ve düz diş fırçası kullanmalıdır. Yumuşak uçlu fırçalarla braketlerin içine girmek ve diş- dişeti bileşimini temizlemek daha kolay olmaktadır. Elektrikli fırça kullanımı da braketlere çarpılmadığı sürece uygundur. Mevcut yöntemlerle yeterli hijyen sağlayamayan hastalar braket çevrelerini temizlemek için arayüz fırçalarında da yardım alabilirler.